مار؛ نگهبان گنج یا نماد اهریمن!
مار یکی از بحث‌انگیزترین جانوران سمبلیک است؛ جانوری که با عمق ِ فرهنگ و تمدن بشر پیوند خورده است. تحقیقات زبان‌شناسی، اسطوره‌شناسی، مردم‌شناسی، تاریخی و غیره نشان‌دهنده این است که در دوران بسیار کهن در مناطق مختلف جهان مار به‌عنوان سمبل زاینده و میراننده و گاهی هر دو مورد احترام بوده است.
در تمدن‌های کهن ایران‌زمین نیز، مار تقدس ویژه‌ای داشت. برخی معتقدند با ظهور دین زرتشت و نفی باورهای قبل از آن، مار نیز تقدس خود را در فرهنگ ایرانی از دست داد. در دین‌های بعد از زرتشت نیز ازمار همچنان به‌عنوان موجود اهریمنی که در رانده شدن آدم و حوا از بهشت نقش داشته، یاد می‌شود.
در داستان‌ها و افسانه‌های ایرانی، باورهای نادرستی درباره مار بیان شده است؛ این موجود گاه نگهبان گنج و صندوقچه‌های زر و سیم است و گاه نماد خطر و بلا. در روایاتی نماد فرد باخِرد و باهوش شناخته می‌شود و در حکایاتی دیگر نماد اهریمن و سمبل کینه‌توزی و دشمنی است.
باورهای غلط در مورد مارها که غالباً از اساطیر، داستان‌های ایرانی و شنیده‌های نامعتبر شنیده می‌شود، در اقشار مختلف جامعه نفوذ می‌کند و اثر خود را به صورت کشتن بی‌مورد مارها نشان می‌دهد. در بسیاری از نقاط ایران تقریباً هر ماری که دیده شود، به دلیل ترس از مارهای سمی بلافاصله کشته می‌شود، در حالیکه تنها حدود 17 درصد از مارهای خشکی‌زی ایران سمی هستند و سایر مارهای ایران آسیبی به انسان نمی‌رسانند.
منابع:
- رجبی‌زاده، مهدی، 1397. مارهای ایران. (چاپ اول). انتشارات ایرانشناسی. تهران
- اواراتی، ناهوکو، 1383. سمبل «مار» در متون کلاسیک ادبیات فارسی. متن‌پژوهی ادبی. 21